فرق پسیو و اکتیو در شبکه یک مفهوم کلی درباره‌ی تجهیزات شبکه است. تجهیزات شبکه از نظر عملکرد با هم تفاوت دارند و در دو دسته‌ی جداگانه قرار می‌گیرند. اگر بتونید تفاوت پسیو و اکتیو در شبکه را متوجه بشید، خیلی راحت می‌تونید بفهمید که هر کدوم از تجهیزات شبکه جزو کدوم دسته هستن. به طور کلی تفاوت تجهیزات پسیو و اکتیو به عملکرد اونا برمی‌گرده. اینکه هر کدوم قراره در شبکه چه نقشی را بازی کنند و هدف از کاربردشون چیه. در ادامه قصد داریم خیلی مفصل راجع به تفاوت تجهیزات اکتیو و پسیو در شبکه صحبت کنیم و ببینیم هر کدام شامل چه تجهیزاتی میشن.
فرق پسیو (passive) و اکتیو (active) در شبکه
اگر سری به یک فروشگاه اینترنتی تجهیزات شبکه بزنید، می‌بینید که تجهیزات شبکه در دو دسته‌ی اصلی پسیو و اکتیو جای گرفتند. گفتیم که این دو مفهوم خیلی کلی هستند و به یکسری از تجهیزات اشاره می‌کنند. به طور کلی عملکرد یک شبکه شامل دو قسمت میشه؛ دستکاری داده و انتقال داده. وقتی شما یک شبکه راه‌اندازی می‌کنید، بسته‌های داده‌ای در طول شبکه‌ی شما منتقل میشن. اما قبل از انتقال این تجهیزات باید به شکل مناسبی بسته‌بندی و ارسال بشن. از طرف دیگه ارسال بسته باید به مقصد موردنظر صورت بگیره؛ پس یکسری فعل و انفعالات باید روی این بسته‌ها انجام بشه تا بسته‌ی شما به درستی به مقصد خودش برسه. این وظایف را در شبکه تجهیزات مختلفی انجام میدن که در دو دسته‌ی اکتیو و پسیو جای می‌گیرند. اما ببینیم فرق پسیو اکتیو شبکه چیه؟
تجهیزات اکتیو شبکه
منظور از تجهیزات اکتیو، تجهیزاتی هست که برای تولید، بازتولید، هدایت و مسیریابی سیگنال‌های الکترونیکی داده به کار میرن. حتما می‌دونید که سیگنال‌های الکترونیکی همون داده‌های ما هستند که به شکل سیگنال در طول شبکه منتقل میشن. تجهیزات اکتیو شبکه به صورت فعال هستند و کارشون تولید و انتقال سیگنال‌ها از طریق تجهیزات غیرفعال شبکه مثل پچ کورد شبکه هست. این تجهیزات بعد از اینکه سیگنال را تولید کردند؛ باید اونو مسیریابی کنند تا در طول شبکه مسیر درست را طی کنه. همچنین در صورت ضعیف شدن سیگنال، اونو تقویت یا اصلاح می‌کنند. میشه گفت تجهیزات اکتیو شبکه، مجموعه دستگاه‌هایی هستند که مستقیما با سیگنال‌ها کار می‌کنند.
تجهیزات پسیو شبکه
منظور از تجهیزات پسیو شبکه تجهیزاتی هست که توانایی تولید یا بازتولید سیگنال‌های دریافتی خود از تجهیزات فعال را ندارند و صرفا می‌تونند این سیگنال‌ها را به سایر تجهیزات فعال یا غیرفعال شبکه انتقال بدن. در واقع تجهیزات پسیو شبکه صرفا وظیفه‌ی انتقال داده را دارند و نمی‌تونند کاری روی داده‌ها انجام بدند. تجهیزات پسیو شبکه غیرفعالند؛ یعنی برای کار کردن نیازی به منبع تغذیه ندارند. با این حال وجود تجهیزات پسیو برای شبکه‌ها علی‌الخصوص شبکه‌های کابلی حیاتیه. از مهم‌ترین تجهیزات پسیو شبکه میشه به انواع کابل و پچ کورد، سوکت شبکه، رک، ترانکینگ و کیستون شبکه اشاره کرد. همونطور که می‌بینید بعضی از این تجهیزات مثل رک یا ترانکینگ در انتقال داده هم نقشی ندارند و صرفا برای حفاظت از سایر تجهیزات شبکه به کار میرن.
اکتیو شبکه شامل چه تجهیزاتی می‌شود؟
حالا که تفاوت اکتیو و پسیو در شبکه را متوجه شدید، بریم ببینیم هر کدوم از این دسته‌بندی‌ها چه تجهیزاتی را شامل میشن.
هاب
هاب‌ها در شبکه نقش یک نقطه‌ی متمرکز را دارند که کابل‌ها از اونجا به دستگاه‌های جداگانه وصل میشه. در واقع یک هاب امکان اتصال یک شبکه به چندین دستگاه را فراهم می‌کند. هاب در یک طرف یک پورت دارد و در طرف دیگر چندین پورت. وقتی داده‌ای وارد این پورت شود، این داده به تمامی پورت‌های سمت دیگر انتقال داده خواهد شد؛ بدون اینکه مسیریابی شود. هاب ساده‌ترین و ارزان‌قیمت‌ترین وسیله در تجهیزات اکتیو شبکه است؛ چرا که هیچ نوع ارسال هوشمند و مسیریابی شده‌ای انجام نمی‌دهد.
سوئیچ
یک وسیله‌ی دیگر در شبکه، سوئیچ است. از نظر عملکرد سوئیچ کاملا شبیه هاب بوده و بعدها جایگزین آن شد. تفاوت سوئیچ با هاب در هوشمندی سوئیچ است. در واقع سوئیچ هنگام ارسال بسته‌های داده روی پورت‌های خروجی، بسته را بررسی کرده و فقط برای مقصد بسته ارسال می‌کند، نه تمامی دستگاه‌های متصل به خودش. شما می‌توانید با خرید پچ پنل شبکه و اتصال آن با یک سوئیچ تمامی دستگاه‌های شبکه را به شکلی منسجم و دقیق مدیریت کنید.
روتر
روترها همانطور که از اسمشان پیداست، وظیفه‌ی مسیریابی بسته‌ها در شبکه بر اساس آدرس شبکه و آی‌پی مقصد در بسته را دارند. یک روتر دستگاهی است که شبکه‌های فرعی را بهم متصل کرده و یک شبکه‌ی بزرگ‌تر بر اساس پروتکل این زیرشبکه‌ها می‌سازه. در واقع یک روتر اتصال چندین زیرشبکه و ساخت یک شبکه را تسهیل می‌کنه.
ریپیتر
وقتی یک سیگنال در شبکه مسیری طولانی را طی می‌کنه، باید بعد از گذشت یک مسافتی مجددا تقویت بشه تا داده‌هاش از دست نره. این کار را یک ریپیتر در شبکه انجام میده. معمولا این وسیله برای شبکه‌های گسترده و بزرگ کاربرد داره و در مسافت‌های کوتاه نیازی به استفاده از اون نداریم. البته این مسئله به کیفیت کابل و سایر تجهیزات هم برمی‌گرده. مثلا اگر شما یک کابل شبکه لگراند داشته باشید، شاید در مسافت‌های طولانی‌تر هم به ریپیتر احتیاج پیدا نکنید. اما کابل‌های ضعیف ممکنه به سادگی دچار افت سیگنال بشن.
بریج
بریج دستگاهیه که می‌تونه دو شبکه را بهم متصل کنه. اهمیتی نداره که این شبکه‌ها از نظر تکنولوژی مشابه باشند یا نه. بریج می‌تونه هر دو نوع شبکه‌ی متفاوتی را بهم دیگه اتصال بده. وقتی پورت‌های هر شبکه به یک بریج وصل میشه تمامی تنظیمات بریج مثل تانلینگ یا DHCP روی اون اعمال میشه. یعنی هر دو پورت کاملا مطابق تنظیمات بریج تغییر می‌کنند و سازگار میشن. در شبکه‌های معمولی شما می‌تونید خیلی ساده با یک پچ کورد cat6 یا بالاتر شبکه‌هاتون را به بریج وصل کنید.
پسیو شبکه شامل چه تجهیزاتی می‌شود؟
بعد از معرفی تجهیزات پسیو، شما می‌تویند خیلی خوب متوجه تفاوت اکتیو و پسیو در شبکه بشین. گفتیم که این تجهیزات غیرفعالند یعنی برای کار کردن نیازی به منبع برق ندارند. ضمن اینکه هیچ پردازشی داخل تجهیزات پسیو انجام نمیشه و صرفا داده‌ها را از خودشون عبور میدن. البته بعضی از این تجهیزات با داده‌ها هم سروکار ندارند که جلوتر باهاشون آشنا میشیم.
کابل شبکه
وقتی قصد راه‌اندازی یک شبکه را دارید، باید قبل از خرید هر چیز، دنبال قیمت و خرید کابل شبکه باشید. کابل‌های شبکه تجهیزاتی هستند که امکان ایجاد اتصال بین تجهیزات را برای شما فراهم می‌کنند. کابل‌های شبکه از نوع اترنت هستند و داخلشون چهار جفت زوج سیم بهم تابیده‌اند. این کابل‌ها از رده‌های CAT5 تا CAT8 دسته‌بندی میشن که تفاوت رده‌ها در سرعت و پهنای باندشون هست. معمولا کابل‌های رده‌های کابل شبکه cat5، cat5e یا کابل شبکه cat6 سرعت‌هایی از 1 تا 10 گیگابیت ثانیه را ساپورت می‌کنند و برای شبکه‌های معمولی و خانگی استفاده میشن. اما برای شبکه‌های گسترده و دیتاسنترها شما باید کابل Cat7 یا cat8 بخرید. در راهنمای خرید کابل شبکه جزییات کامل رده‌های مختلف کابل شبکه را به طور کامل براتون شرح دادیم.
کابل‌ها از نظر جنس مغزی تمام مس و مس-آلومینیوم دارند که کابل تمام مس سرعت و کیفیت بهتری داره. اغلب برندها مثل کابل شبکه نگزنس انواع کابل شبکه شیلددار SFTP و بدون شیلد UTP را تولید می‌کنند که نوع شیلددار نویزپذیری بهتری داره و برای شبکه‌های حساس یا جاهایی که کابل برق و شبکه از کنار هم می‌گذره بهتر هست.
پچ کورد
به نوعی از کابل‌های شبکه که در دو سرشون سوکت وصل شده، پچ کورد میگن. پچ کوردها در متراژهای مختلفی از 30 سانتی‌متری گرفته تا 40 یا 50 متری در بازار به فروش می‌رسن. پچ کوردها از نظر رده، جنس مغزی یا شیلد مشابه کابل‌ها هستند و ویژگی‌های یکسانی دارند. معمولا پچ کوردها با رنگ‌های مختلفی به بازار عرضه میشن. مثلا پچ کورد لگراند چهار رنگ سبز، آبی، قرمز و زرد داره. البته این موضوع برای همه‌ی برندها صدق نمی‌کنه؛ چون شما پچ کورد نگزنس را فقط با رنگ نارنجی در بازار می‌بینید.
پچ پنل
یکی دیگه از تجهیزات پسیو شبکه پچ پنل هست. پچ پنل یک قطعه‌ی مستطیل شکله که یک یا دو ردیف پورت ورودی شبکه روش قرار گرفتند. شاید با شناخت این وسیله درک تفاوت اکتیو و پسیو در شبکه براتون یکم سخت بشه؛ چون کاربرد پچ پنل دقیقا شبیه به سوئیچ هست. اما این دو تا وسیله تفاوت‌های ساختاری و اساسی با هم دارند. مثلا اینکه پچ پنل یک وسیله غیرفعال هست و صرفا کارش ایجاد اتصاله یا اینکه پچ پنل به هیج منبع تغذیه‌ای وصل نمیشه. کار پچ پنل در شبکه اینه که بین دستگاه‌های شبکه و سوئیچ واسطه بشه و مدیریت و سازماندهی این کابل‌ها را راحت‌تر کنه. خیلی افراد وجود پچ پنل را ضروری نمی‌دونند؛ ولی کسایی که با این وسیله کار می‌کنند معتقدند بدون اون نمیشه یک رک را به درستی آرایش کرد.
اگر دوست دارید پچ پنل و کاربردش را در شبکه بهتر بشناسید؛ راهنمای خرید پچ پنل را مطالعه کنید. بعضی از مدل‌های پچ پنل مثل پچ پنل نگزنس از نظر نوع، دو دسته میشن معمولی و زاویه‌دار. پچ پنل‌های معمولی کاملا مسطح‌اند. اما پچ پنل زاویه‌دار در وسطش شکستگی یا اصطلاحا زاویه داره. موقع خرید پچ پنل باید رده‌ی اونو در نظر بگیرید. در واقع پچ پنل هم مثل کابل رده‌بندی داره و به رده‌های cat5 تا cat8 تقسیم میشه. البته این category مربوط به کیستون‌های پچ پنل میشه.
در یک دسته‌بندی دیگه، پچ پنل‌ها بر اساس سایز تقسیم بندی میشن. منظور از سایز تعداد پورت‌های پچ پنل هست. به طور عمومی پچ پنل‌ها در چهار سایز 12، 24، 32 و 48 پورت ساخته میشن که رایج‌ترین نوعشون 24 پورت هست؛ مثل پچ پنل لگراند 24 پورت.
رک شبکه
در تعریف تفاوت پسیو و اکتیو شبکه گفتیم که تمامی تجهیزات پسیو وظیفه‌ی انتقال داده ندارند. بعضی از این تجهیزات برای حفاظت از تجهیزات دیگه به کار میرن؛ مثل رک شبکه. شما می‌تونید با خرید رک از تجهیزات اصلی شبکه‌تون مثل سوئیچ‌ها، روترها یا سرورها حفاظت کنید. رک شبکه به کابینت‌ها یا محفظه‌هایی گفته میشه که تجهیزات سرور را داخلش نگهداری می‌کنند. با این کار هم این تجهیزات در امنیت هستند و هم مدیریت و دسترسی بهشون راحت‌تره. رک‌ها دو نوع دارند، رک دیواری که روی دیوار نصب میشه و ظرفیت خیلی زیادی نداره. و رک ایستاده که می‌تونید در گوشه‌ی اتاق روی زمین قرارش بدین و سایزهای بزرگش هم از برندهای مختلف مثل رک hpi در بازار هست. رک‌ها متعلقات مختلفی دارند که موقع راه‌اندازی باید بهشون اضافه کرد تا قابلیت‌هاشون بیشتر بشه؛ مثل فن رک، چرخ رک، قفل رک و… . البته اغلب برندها خیلی از این تجهیزات از جمله فن و قفل را روی رک‌های خودشون دارند؛ مثلا رک hpa.
ترانکینگ
آخرین مورد از تجهیزات پسیو که در این مقاله تفاوت پسیو و اکتیو در شبکه قصد بررسی آن را داریم؛ ترانکینگ‌ها هستند. داکت‌ها و ترانکینگ‌ها به کانال‌هایی گفته میشه که برای عبور دادن کابل‌های شبکه از روی دیوار به کار میرن. در واقع این کانال‌ها را روی دیوار نصب می‌کنند و کابل را از داخلش عبور میدن. تفاوت داکت و ترانک در ظرفیتشونه. داکت برای حجم کابل کم استفاده میشه؛ اما، ترانکینگ را می‌تونید برای کابل‌های زیاد هم استفاده کنید. ضمن اینکه قیمت ترانک نسبت به داکت خیلی بیشتره. ترانکینگ‌ها از نظر جنس بدنه اکثر از PVC ساخته شدند و استحکام خوبی دارند. خصوصا ترانکینگ لگراند که متریال بسیار مرغوبی داره و نسبت به سایر مدل‌ها مقاومتره.
مزیت کاربرد ترانکینگ اینه که علاوه بر حفظ کابل، ظاهر بهتری به فضای اتاق میده. ترانکینگ‌ها رنگ و طرح‌های مختلفی دارند و می‌تونید طرح‌هایی مشابه دکوراسیون‌تون انتخاب کنید. از نظر سایز، ترانکینگ‌ها در اندازه‌های مختلفی ساخته میشن و انتخاب سایز باید بر اساس حجم کابل و فضای نصب انجام بشه. سایزهای ترانکینگ استاندارد مشخصی نداره و هر برندی محصولاتش را در سایزهای خاصی تولید می‌کنه؛ مثلا ترانکینگ دانوب در دو سایز 50*80 و 50*101 میلی‌متر ساخته میشه.
یکی دیگه از نکات مربوط به ترانکینگ، متعلقات اون هست. ترانکینگ‌ها یکسری متعلقات دارند که با استفاده از اونا می‌تونید امکانات ترانکینگ را ارتقا بدید. مثلا با اضافه کردن کلید و پریز به ترانکینگ، شما یکسری ورودی و خروجی به شبکه‌تون افزوده میشه. نکته‌ای که وجود داره اینه که متعلقات یک ترانکینگ بهتره از همون برند باشند تا استانداردهای مشابهی داشته باشند و نصبشون روی ترانک راحت باشه. مثلا اگر از ترانکینگ البرز استفاده می‌کنید؛ بهتره متعلقاتش را هم از همین برند بخرید. در راهنمای خرید ترانکینگ شما می‌تونید انواع متعلقات ترانکینگ و برندهای سازنده‌ی این تجهیزات را بهتر بشناسید.
حرف آخر
درک تفاوت اکتیو و پسیو در شبکه به شما کمک می‌کنه تجهیزات شبکه را بهتر بشناسید و با عملکرد اونا آشنا بشید. علت نامگذاری این تجهیزات کاملا مشخصه. تجهیزات فعال یا اصطلاحا اکتیوی که مستقیما روی سیگنال‌های داده‌ای تاثیر میذارن را بهشون اکتیو میگن . از طرف دیگه هر نوع تجهیزات غیرفعالی که صرفا برای انتقال داده به کار میرن، تجهیزات پسیو هستند. تفاوت پسیو و اکتیو در شبکه نه تنها در شیوه‌ی عملکردشون بلکه در شیوه‌های نصب و جایگذاری هم هست. شما برای نصب تجهیزات اکتیو نه تنها به پیکربندی فیزیکی بلکه به پیکربندی نرم افزاری هم احتیاج دارید. اما تجهیزات پسیو نیاز به هیچ نوع پیکربندی نرم افزاری ندارند.
سوالات متداول
مودم‌ها کار تبدیل سیگنال‌های دیجیتال به آنالوگ را انجام می‌دهند؛ بنابراین باید آن‌ها را در دسته‌ی تجهیزات اکتیو قرار داد.
به طور کلی انواع کابل شبکه و پچ کورد، سوکت و کیستون، رک، داکت و ترانکینگ و انواع پچ پنل‌ها در دسته‌ی تجهیزات پسیو شبکه قرار می‌گیرند.
